Printing of Rs : ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਰੰਸੀ ਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੋਟ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਾਹਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਵਿੱਤ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਰਬੀਏਈ ਨੇ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦਾ ਆਰਡਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੁਲ ਨੋਟਾਂ ਵਿਚੋਂ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 3.27 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2.01 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਦਿਨ ਇਸ ਦੇ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿੱਤ ਵਿੱਤ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਅਨੁਰਾਗ ਠਾਕੁਰ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ‘ਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇੱਕ ਲਿਖਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 30 ਮਾਰਚ, 2018 ਨੂੰ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ 336.2 ਕਰੋੜ ਨੋਟ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਨ , ਜੋ 26 ਫਰਵਰੀ, 2021 ਵਿੱਚ ਘੱਚ ਕੇ 249.9 ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ।
ਜੇ ਕੀਮਤ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮਾਰਚ, 2018 ਵਿਚ ਕੁਲ ਸਰਕਲੇਸ਼ਨ ਵਿਚ 37.26 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਘੱਟ ਕੇ 17.78 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਠਾਕੁਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿਸ ਕੀਮਤ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਨੋਟ ਛਾਪੇ ਜਾਣੇ ਹਨ, ਇਸ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਆਰਬੀਆਈ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ ਤਾਂ 2019-20 ਅਤੇ 2020-21 ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਰਬੀਏ ਵੀ ਦੱਸ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2016-17 ਵਿਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ 354.3 ਨੋਟ ਛਾਪੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। 2017-18 ਵਿਚ 11.5 ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਗਲਾ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਹੋਇਆ 4.67 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੋਟ ਛਾਪੇ ਗਏ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਫ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1-2 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੀ 2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਰੁਝਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ‘ਚ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ। ਜੋ ਨੋਟ ਬ੍ਰਾਂਚਾਂ ‘ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਕੋਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
