ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਤੇ ਨਾਰਥਰਨ ਰੀਜਨ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਹੂਆ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਇਕ ਮਿੱਠੀ ਸੁਗੰਧ ਤੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਹੂਆ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਦਰੱਖਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ਤੇ ਫਲ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਸਿਹਤ ਤੇ ਲਾਈਫ ਸਟਾਈਲ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹਨ। ਇਹ ਦਰੱਖਤ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੌਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਟ੍ਰੈਡੀਸ਼ਨਲ ਮੈਡੀਸਨ ਤੇ ਕਲਚਰਲ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਵਿਚ ਵੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜਿਈ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਈ ਟ੍ਰੈਡੀਸ਼ਨਲ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹੈਲਥ ਤੇ ਕਲਚਰ ਦਾ ਪਾਰਟ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਮਹੂਆ ਨੇਚਰ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਬ ਵਿਚ ਮੰਜਰੀ ਤੇ ਮਹੂਆ ਵਿਚ ਕੂੰਚ (ਕਲੀ) ਇਕੱਠੇ ਖਿੜਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਹੂਆ ਦੇ ਫੁੱਲ ਰਾਤ ਭਰ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਟਪਕਦੇ ਹਨ। ਮਹੂਆ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਬਗੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਊਹਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਘੱਟ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
ਮਹੂਆ ਦੇ ਫੁੱਲ ਸੁਗੰਧਿਤ ਤੇ ਮਿੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਾਈ ਸ਼ੂਗਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਤਾਜ਼ਾ ਖਾਏ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਸੁਆਦ ਕਿਸੇ ਮਠਿਆਈ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੁੱਕਣ ‘ਤੇ ਇਹ ਕਿਸ਼ਮਿਸ਼ ਵਰਗੇ ਡਰਾਈ ਫਰੂਟ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਮਿਠਾਸ ਦੇ ਚੱਲਦੇ ਮਹੂਆ ਦੇ ਤਾਜ਼ੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਪਕਵਾਨ ਵੀ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਠਾਸ ਨਾਲ ਭਰੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰਸ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਆਟਾ ਗੁੰਨ੍ਹ ਕੇ ਠਕੂਆ, ਲਾਪਸੀ ਆਦਿ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੁੱਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਭੁੰਨ ਕੇ ਤੇ ਔਖਲੀ ਵਿਚ ਕੁੱਟ ਕੇ ‘ਲਾਟਾ’ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਐਨਰਜੀ ਲਈ ਚੰਗਾ ਰਸੋਤ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਹੂਆ ਦੇ ਫਲ ਤਾਜ਼ਾ ਜਾਂ ਸੁਕਾ ਕੇ ਵੀ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੱਕ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮਹੂਆ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਟ੍ਰੈਡੀਸ਼ਨਲ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਗਾਂ-ਮੱਝ ਨੂੰ ਖੁਆਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਹੂਆ ਦੇ ਫੁੱਲ ਤੇ ਫਲ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੇਫ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮਹੂਆ ਪੀਣ ਨਾਲ ਇਹ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਉਪਰਾਲਾ, 161 ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ‘ਬੈਸਟ ਸਕੂਲ ਐਵਾਰਡ’ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸਨਮਾਨਿਤ
ਐਂਟੀ ਇੰਫਲੇਮੇਟਰੀ ਤੇ ਐਂਟੀ ਆਕਸੀਡੈਂਟ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਮਹੂਆ ਦੇ ਫੁੱਲ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵੀ ਖਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਫੁੱਲ ਐਨਰਜੀ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਰਦੀ, ਖਾਂਸੀ ਵਿਚ ਰਾਹਤ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੁੱਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਭਿਉਂ ਕੇ ਪੀਸਕੇ ਬੰਨ੍ਹਣ ਨਾਲ ਸੋਜਿਸ਼, ਦਰਦ ਤੇ ਮੋਚ ਵਿਚ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮਹੂਆ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ‘ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਫਲ ‘ਕੋਇਨ’ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਛਿੱਲ ਕੇ ਉਬਾਲ ਕੇ ਸਬਜ਼ੀ ਵਜੋਂ ਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਹੂਆ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਪ੍ਰੋਡਕਟੀਵਿਟੀ ਵੀ ਚੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਕੇ ਹੋਏ ਫਲ ਦਾ ਗੂਦਾ ਮਿੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਦੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਉਸ ਦਾ ਗੂਦਾ ਵੱਖ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬੀਜ ਕੱਢ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬੀਜ ਦੇ ਉਪਰੀ ਖੋਲ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਹੁਤ ਸਖਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਹੂਆ ਦੇ ਬੀਜ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਤੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹਨ।
ਵੀਡੀਓ ਲਈ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ -:
