India Pakistan exchange list : ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਦੁਵੱਲੀ ਵਿਵਸਥਾ ਤਹਿਤ ਆਪਣੀਆਂ ਪਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਪਰਮਾਣੂ ਸਹੂਲਤਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਪਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ, ਹਮਲੇ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਬਾਰੇ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ, ਜਿਸ ‘ਤੇ 31 ਦਸੰਬਰ 1988 ਨੂੰ ਹਸਤਾਖਰ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ 27 ਜਨਵਰੀ 1991 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਹੋਏ ਸਨ, ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹਰ ਕੈਲੰਡਰ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝੌਤੇ ਅਧੀਨ ਪਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨਗੇ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਾ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ 30ਵਾਂ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਜਨਵਰੀ 01, 1992 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਇਹ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਰਮਿਆਨ ਪਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਸਬੰਧੀ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ -2 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ” ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਪਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅੱਜ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿਖੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਇਕ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਨੂੰ 11.00 ਵਜੇ (ਪੀਐਸਟੀ) ਸੌਂਪੀ ਗਈ। ” ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, “ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ 11.30 ਵਜੇ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ। ਸਮਝੌਤੇ ਵਿਚ ਇਹ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ 1 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਰਮਾਣੂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
