Bibi Kaulan ji immense devotion : ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਲਾਹੌਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਉੱਥੇ ਨੇ ਗੁਰਮਿਤ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਭੁੰਜਗ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਠਹਿਰਿਆ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚੱਲਣ ਲੱਗੇ। ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਚਨ ਸੁਣਨ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਸੁਣਕੇ ਮਕਾਮੀ ਕਾਜੀ ਦੀ ਕੁੜੀ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਕੌਲਾਂ ਸੀ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲੱਗੀ। ਕੌਲਾਂ ਬੜੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਦੀ ਚੇਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਉਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਸਿਮਰਨ ਕਰਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਬਹੁਤ ਨਿਡਰ ਹੋਕੇ ਸੁਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਬੀਬੀ ਕੌਲਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਕਦਰ ਲੀਨ ਹੋਈ ਕਿ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪਰਮ ਚੇਲੀ ਬਣ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਕਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜੇਕਰ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਖਤ ਸ਼ਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਕੌਲਾਂ ਜੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ’ਤੇ ਕਾਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਕਾਫਰ ਹਨ ਅਤੇ ਕਾਫਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ–ਜੋਲ ਰੱਖਣਾ ਪਾਪ ਹੈ। ਪਰ ਧੀ ਨੇ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗੀ ਹੀ। ਇਸ ’ਤੇ ਕਾਜ਼ੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਬੀਬੀ ਕੌਲਾਂ ਨੂੰ ਫਿਕਰ ਪੈ ਗਈ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਕਰੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਾਣਦੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਸਨੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਾ ਪਾਲਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਆਪਣੀ ਧਮਕੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਣ ਵਿੱਚ ਜਰਾ ਵੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਗਾਣਗੇ।
ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਾ ਦਿਖਦਾ ਦੇਖ ਬੀਬੀ ਕੌਲਾਂ ਜੀ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਣ ਲਈ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ। ਸਾਂਈ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ ਨੇ ਬੀਬੀ ਕੌਲਾਂ ਦਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਅਥਾਹ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਹੱਲ ਸੋਚਣ ਲੱਗੇ। ਤੱਤਕਾਲ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਦਰਦ ਸੁਣਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਾਜ਼ੀ ਦਾ ਇਹ ਸਾੰਪ੍ਰਦਾਇਕ ਹਠ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਣਾਗਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ’ਤੇ ਬੀਬੀ ਕੌਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੱਦ ਲਿਆ। ਬੀਬੀ ਕੌਲਾਂ ਤੁਰੰਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਦੀ ਬੁਲਾਵੇ ’ਤੇ ਆ ਗਈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਭਿਜਵਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਵਕਫੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੂਚ ਕਰ ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਰਤ ਆਏ। ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀ ਕੌਲਾਂ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੌਲਾਂ ਜੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਇਸ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਕ੍ਰਿਤਗ ਰਹੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਨਿਡਰ ਹੋਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਚਨ ਸੁਣਕੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਾਈ ਕੌਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਕੌਲਸਰ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਤ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਰਵਾਇਆ।
