Guru Arjan Dev Ji Tact : ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਚੌਧਰੀ ਮੰਗਲਸੇਨ ਆਇਆ। ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਜੁਗਤਿ ਦੱਸੋ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕਲਿਆਣ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਇਸ ’ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ’ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣਾ ਸਿੱਖੋ, ਕਲਿਆਣ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਚੌਧਰੀ ਮੰਗਲਸੇਨ ਬੋਲਿਆ ਇਹ ਕਾਰਜ ਅਸੰਭਵ ਤਾਂ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਔਖਾ ਜਰੂਰ ਹੈ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਲਿਆਣ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚੁਕਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਮੁੱਲ ਤਾਂ ਚੁਕਾਉਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਗਲਸੇਨ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣਾ ਇੰਨਾ ਸਹਿਜ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਾਡਾ ਅਜਿਹਾ ਸੁਭਾਅ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਝੂਠ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀ ਰਹਿ ਸਕਦੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹੌਲੀ–ਹੌਲੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਿਸ਼ਚਾ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਵਲੋਂ ਕੋਈ ਕਾਰਜ ਕਰੋ ਤਾਂ ਕੀ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਕੇਵਲ ਸੰਕਲਪ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਮੰਗਲਸੇਨ ਸਹਿਮਤੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿਣ ਲਗਾ ਕਿ ਇਸ ਔਖੇ ਕੰਮ ਲਈ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀ ਡਗਮਗਾਏ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਵੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਜੁਗਤ ਦੱਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਕੋਰੀ ਕਾਪੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਣ ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਮਜਬੂਰੀਵਸ਼ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਪਏ ਤਾਂ ਉਸ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਟੀਕਾ ਨੋਟ ਕਰ ਲਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਸਾਧਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਸੁਣਾਇਆ ਕਰੇ। ਸੰਗਤ ਕਾਰਜ ਦੀ ਲਾਚਾਰੀ ਨੂੰ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੂੰ ਮਾਫ ਦਿੰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਮੰਗਲਸੇਨ ਨੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇਕੇ ਵਚਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਚਾਲ ਚਲਨ ਰੱਖੇਗਾ। ਗੱਲ ਜਿੰਨੀ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜ ਲੱਗਦੀ ਸੀ, ਓਨੀ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣੀ ਔਖੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਝੂਠ ਦਾ ਟੀਕਾ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਦੇ ਸਮਾਂ ਮੰਗਲਸੇਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਛਤਾਵਾ ਹੋਣ ਲੱਗਾ।
ਉਹ ਗੁਰੂ ਆਗਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇੱਕ ਕੋਰੀ ਕਾਪੀ ਰਖਦਾ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਕਾਰ–ਸੁਭਾਅ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਕਿ ਕਿਤੇ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਦੀ ਨੌਬਤ ਨਾ ਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਚੌਕਸੀ ਕਾਰਨ ਉਹ ਹਰ ਇੱਕ ਪਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ–ਨਾਜ਼ਰ ਜਾਣਕੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਉਹ ਹਰ ਵਾਰ ਸਫਲ ਹੋਕੇ ਪਰਤਦੇ। ਹੌਲੀ–ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਗਾਧ ਸ਼ਰਧਾ–ਭਗਤੀ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਦੇ ਕਾਰਣ ਪਿਆਰੇ ਬਣ ਗਏ। ਸਾਰਿਆਂ ਵਲੋਂ ਮਾਨ–ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਣ ਲਗਾ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਧ ਗਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਆਈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਲ-ਚਲਨ ਵਿੱਚ ਢਾਲਣ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਮੰਡਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਝੂਠ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਕਾਪੀ ਮੰਗੀ। ਚੌਧਰੀ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਕਾਪੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਸ਼ਰਧਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਬਚਨਾਂ ਉੱਤੇ ਚਾਲ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਖੁਦ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਠਿਨਾਈ ਆੜੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।
