Special on the day of martyrdom: Bhai Gurbaksh Singh Ji: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਕਈ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਨਾਲ ਨਿਹਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਦੀਆਂ ਉੱਤਮ ਮਿਸਾਲਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਮੁਗਲਾਂ ਵਲੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਨ।ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੱਗੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜਿਸਨੂੰ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਸਿੱਖ ਧਰਮ ‘ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਿਧੜਕ ਯੋਧੇ ਹੋਏ ਹਨ।ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਚ ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੇ ਲੋਹਾ ਮੰਨਵਾਇਆ ਸੀ।ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਨਿਹੰਗ ਜਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਲਿਲ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ।ਨਵੰਬਰ 1764 ‘ਚ ਅਹਿਮਸ ਸ਼ਾਹ ਦੁੱਰਾਨੀ ਜਿਸਨੂੰ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ 30,000 ਅਫਗਾਨ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਸੱਤਵੀਂ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਹੀ ਰੁਕਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।ਅਬਦਾਲੀ ਕਸਬੇ ‘ਚ ਕਰੀਬ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ।ਜਿਸਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਵਲੋਂ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਔਰਤਾਂ, ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ।ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿਰਫ 30 ਸਿੰਘ ਸਨ।ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਤਲਵਾਰਾਂ, ਤੇਗਾਂ ਫੜੀਆਂ ਸਨ।ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕ ਲਾੜੇ ਦੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ‘ਚ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਸਿੰਘ ਬਰਾਤੀ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਲਾੜੇ ਮੌਤ ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਵਿਆਹੁਣ ਲਈ ਆਏ ਸਨ।ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਫਗਾਨ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵਰ ਗਏ।ਇਸ ਜੰਗ ‘ਚ ਕਰੀਬ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ।ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਡਟੇ ਰਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰੇ ਤੀਹ ਸਿੰਘ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।ਇਸ ਜੰਗ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਾਜੀ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ, ਕ੍ਰੌਨੀਕਾਰ ਜੋ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਸੀ ਨੇ ਜੰਗਨਾਮੇ ‘ਚ ਲਿਖਿਆ ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਚੱਕ ਵਿਖੇ ਪਹੁੰਚੀ।ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਥੇ ਕੋਈ ਕਾਫਿਰ ਨਹੀਂ ਦਿਸਿਆ।ਪਰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਜੋ ਕਿਲੇ ‘ਚ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਵਹਾਉਣ ਲਈ ਝੁਕ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਉਹ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਸਿਰਫ ਤੀਹ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦਾ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਜੀ ਅਧੀਨ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ।ਬਾਅਦ ‘ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਧੀਨ ਸ਼ਹੀਦ ਮਿਸਲ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਿੱਤੀ।1 ਦਸੰਬਰ 1764 ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹੋਈ।ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਦਾ ਬੁੰਗਾ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਅਤੇ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
