When a poor mother lovingly : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈ ਗਈ ਮਸੰਦ ਪ੍ਰਥਾ ਮੁਤਾਬਕ ਉੱਚੇ ਚਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਮਸੰਦ ਸਥਾਨ–ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਜਾਕੇ ਸਧਾਰਣ ਜਿਗਿਆਸੁਵਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤਿ ਸਿੱਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿੱਧੀ ਜਾਣਕੇ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਦਸਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਗੁਰੂਘਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਹਰ ਇੱਕ ਭਕਤਜਨ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਭੇਂਟ ਬਹੁਤ ਸੰਜੋ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਮਸੰਦ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ਉੱਤੇ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਗੁਹਾਰ ਲਗਾਈ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕੋਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਤ: ਤੁਸੀ ਲੋਕ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਮੁਤਾਬਕ ਯੋਗਦਾਨ ਗੁਰੂਘਰ ਦੇ ਨਵਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਇੱਹ ਗਰਾਮ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਗੁਰੂ ਘਰ ਲਈ ਦਿੱਤਾ। ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਤਾ ਵੀ ਇਕੱਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਗੁਰੂ ਘਰ ਲਈ ਲਈ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਅੰਸ਼ ਭੇਂਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਆਂ। ਉਹ ਮਾਤਾ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮਸੰਦ ਗੁਹਾਰ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਹਾਜਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬੋਲਿਆ ਮਾਤਾ ਜੀ! ਕੁਝ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣਾ ਹੋ ਤਾਂ ਭੇਜ ਦਿਓ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਕੋਲ ਕੁਝ ਸੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਝਾੜੂ ਲਗਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਇੱਕਠਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਕੂੜਾ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟਨ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਮਸੰਦ ਸਿੱਖ ਨੇ ਸਹਜਭਾਵ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਝੋਲੀ ਅੱਗੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਕੂੜਾ ਹੀ ਮਸੰਦ ਜੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਮਸੰਦ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰੇਮਪੂਰਵਕ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਭੇਂਟ ਮੰਨ ਕੇ ਇੱਕ ਪੋਟਲੀ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ, ਉਸਦੇ ਨੇਤਰਾਂ ਹੰਝੂ ਛਲਕ ਪਏ, ਪਰ ਮਸੰਦ ਜੀ ਤਾਂ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਸੰਦ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਵਆਂ ਦੀ ਭੇਟਾ ਲੈ ਕੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਭੇਟਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਵੱਲੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸੱਦਕੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਮਸੰਦ ਜੀ ! ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੀ ਭੇਂਟ ਜਮਾਂ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਰਹਿ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਗਈ। ਮਸੰਦ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਫਿਰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੁੱਛਿਆ ਵੇਖੋ, ਕੋਈ ਭੇਟ ਰਹਿ ਤਾਂ ਨਹੀ ਗਈ। ਮਸੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸੋਚ ਕੇ ਕਿਹਾ ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ! ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਉਹ ਪੋਟਲੀ ਕਿੱਥੇ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਤੱਦ ਮਸੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ ਕਿ ਇੱਕ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮਾਂ ਕੂੜਾ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਕੂੜਾ ਲੈ ਆਇਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਛਾਂਟਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਉਸ ਕੁੜੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬੇਰੀ ਦੀ ਗੁਠਲੀ ਨਿਕਲੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰੇਮ ਭੇਂਟ ਜਾਣਕੇ ਦਰਸ਼ਨੀ ਦੇ ਇੱਕ ਨੋਕ ਉੱਤੇ ਬੀਜ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਮਾਂ ਪਾਕੇ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਣ ਕਰ ਗਈ। ਧੰਨ ਹਨ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਾਤਾ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਭੇਟਾ ਨੂੰ ਵੀ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।
