ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰਬੀਆਈ) ਨੇ ਅੱਜ ਯਾਨੀ 1 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਟੇਲ ਡਿਜੀਟਲ ਰੁਪਏ (ਈ-ਰੁਪਏ) ਦਾ ਪਾਇਲਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ। ਪਾਇਲਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ, ਡਿਜੀਟਲ ਰੁਪਿਆ ਬਣਾਉਣ, ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚੂਨ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਟੈਸਟ ਤੋਂ ਮਿਸੀ ਲਰਨਿੰਗ ‘ਤੇ ਰਿਟੇਲ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਰੁਪਏ ‘ਚ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਵਰਤਣ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਇਲਟ ਵਿੱਚ ਗਾਹਕਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਗਲੋਜ਼ਡ ਗਰੁੱਪ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਚੋਣਵੇਂ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰੇਗਾ। ਬੈਂਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਈ-ਰੁਪੀ ਦੀ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਯੂਜ਼ਰ ਇਸਨੂੰ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲਿਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਗੇ। ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲੇਟ ਨਾਲ – ਪਰਸਨ-ਟੂ-ਪਰਸਨ ਜਾਂ ਪਰਸਨ-ਟੁ-ਮਰਚੈਂਟ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਵਪਾਰੀ ਨੂੰ QR ਕੋਡ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
e₹ ਕਰੰਸੀ ਦਾ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਹ ਹੈ ਜੋ ਬਲਾਕਚੈਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਹੈ – ਸੀਬੀਡੀਸੀ ਥੋਕ ਅਤੇ ਸੀਬੀਡੀਸੀ ਰਿਟੇਲ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵੀ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਦਰਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੀ ਭੌਤਿਕ ਮੁਦਰਾ ਵਾਂਗ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। e₹ ਨੂੰ ਮੋਬਾਈਲ ਵਾਲੇਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।
1 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਹੋਲਸੇਲ ਈ-ਰੁਪਏ ਦਾ ਪਾਇਲਟ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਬੈਂਕਾਂ, ਵੱਡੀਆਂ ਗੈਰ-ਬੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਤ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੱਡੀਆਂ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਵੱਡੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਈ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ SBI, BOB, ਯੂਨੀਅਨ ਬੈਂਕ, HDFC, ICICI, ਕੋਟਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਬੈਂਕ, ਯੈੱਸ ਬੈਂਕ, IDFC ਫਸਟ ਬੈਂਕ ਅਤੇ HSBC ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। CBDC ਰਿਟੇਲ ਅੱਜ ਲਾਂਚ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਈ-ਰੁਪੀ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੀਬੀਡੀਸੀ ਰਿਟੇਲ ਪਾਇਲਟ ਲਈ 8 ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਚਾਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ, ਆਈਸੀਆਈਸੀਆਈ ਬੈਂਕ, ਯੈੱਸ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਆਈਡੀਐਫਸੀ ਫਰਸਟ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੈਂਕ ਆਫ ਬੜੌਦਾ, ਯੂਨੀਅਨ ਬੈਂਕ, ਐਚਡੀਐਫਸੀ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਕੋਟਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਬੈਂਕ ਸਮੇਤ ਚਾਰ ਹੋਰ ਬੈਂਕ ਇਸ ਪਾਇਲਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ।
ਪਾਇਲਟ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ – ਮੁੰਬਈ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਅਤੇ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ, ਗੰਗਟੋਕ, ਗੁਹਾਟੀ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਇੰਦੌਰ, ਕੋਚੀ, ਲਖਨਊ, ਪਟਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਤੱਕ ਫੈਲੇਗਾ। ਹੋਰ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
UPI ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰਾ
UPI ਰਾਹੀਂ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਕਰੰਸੀ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਵਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ ਜਾਂ ਕਿਤੋਂ ਆਪਣੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਵਾਉਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਈ-ਰੁਪੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿ਼ਜ਼ੀਕਲ ਕਰੰਸੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੀ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।
ਈ-ਰੁਪੀ ਦੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਆਰਬੀਆਈ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਕਰੰਸੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿੱਧੇ ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲੇਟ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜੇਬ ‘ਚ ਨੋਟ ਰੱਖਦੇ ਹੋ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਈ-ਰੁਪੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਲੇਟ ‘ਚ ਰਖੋਗੇ ਅਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪੇਮੈਂਟ ਕਰ ਸਕੋਗੇ। ਇਹ ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲੇਟ ਬੈਂਕ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਇਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਹੋਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਈ-ਰੁਪੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ?
ਇਹ ਰੁਪਏ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇਗਾ, ਪਰ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਧਿਅਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ। ਆਰਬੀਆਈ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਈ-ਰੁਪੀ ਡਿਜੀਟਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਇਹ ਨਕਦੀ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ। ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਤੁਸੀਂ UPI ਸਿਸਟਮ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਈ-ਰੁਪੀ ਵਿੱਚ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਇਸ ‘ਚ ਨਕਦੀ ਸੌਂਪਦੇ ਹੀ ਇੰਟਰਬੈਂਕ ਸੈਟਲਮੈਂਟ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਧੇਰੇ ਅਸਲ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਬੈਂਕ UPI ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਚੋਲੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਨਿਪਟਾਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕਹਿਰ ਦੀ ਠੰਡ, ਬਦਰੀਨਾਥ ਧਾਮ ‘ਚ ਜੰਮ ਗਈ ਰਿਸ਼ੀ ਗੰਗਾ ਦੀ ਧਾਰਾ, ਝਰਨਾ ਵੀ ਹੋਇਆ ‘ਫ੍ਰੀਜ਼’ (ਤਸਵੀਰਾਂ)
ਬਿਨਾਂ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ
ਬਿਨਾਂ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ ਈ-ਰੁਪਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਲਈ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗੀ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ UAE ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਆਪਣੀ ਤਨਖਾਹ ਦਾ 50 ਫੀਸਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਪੈਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਹ ਲੋਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਫੀਸ ਦੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਨ।
RBI ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ‘ਚ 100 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ‘ਤੇ 15-17 ਰੁਪਏ ਦਾ ਖਰਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਰੰਸੀ ਨੋਟ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਵੇਂ ਨੋਟ ਛਾਪਣੇ ਹਨ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2021-22 ਵਿੱਚ, ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ 4.19 ਲੱਖ ਵਾਧੂ ਨੋਟ ਛਾਪੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਡਿਜੀਟਲ ਮੁਦਰਾ ਦੀ ਕੀਮਤ ਲਗਭਗ ਜ਼ੀਰੋ ਹੈ।
ਵੀਡੀਓ ਲਈ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ -:
“‘ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਦੀ 11 ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦਵੋ ਇਜਾਜ਼ਤ’ “
