Amritsar-based Subhash : ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ : ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਰਾਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਬਿਤਾਈ ਸੀ। 1940 ਵਿਚ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਨੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। 1940 ਵਿਚ, ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਥੇ ਲਾਜਪਤ ਗਲੀ ਵਿਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਾਮਰੇਡ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਰਾਤ ਬਤੀਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਸਿੱਧੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ। ਕਾਮਰੇਡ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਨੇ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਜੀ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਰਾਤ ਕੱਟ ਰਹੇ ਸਨ। ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੇ ਕਸਬੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੇ ਬਾਰਹ ਮਕਾਨ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਲੁਕੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਮਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਇਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵਿਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਲਿਖਿਆ।
ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਇਸ ਫੇਰੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਥੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਕਾਮਰੇਡ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੇ ਕਸਬਾ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ।
ਬੋਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਉਸਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਫੇਰੀ ਦਾ ਕਾਮਰੇਡ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਾਰਹ ਮਕਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਗਲੀ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸੁਭਾਸ਼ ਗੱਲੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਬਾਬੂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਪਰ ਉਸਦੇ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦੀ ਚਰਚਾ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਉਸ ਕੋਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਕਰਮਚੰਦ ਮਹਿੰਦਰੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫੋਟੋ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੁਭਾਸ਼ ਬਾਬੂ ਇਥੇ ਆਏ ਸਨ।
