The colors of secularism seen : ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਦਾ ਧਰਨ ਦਿੱਲੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸਿੰਘੂ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਧਰਨੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਇਥੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਧਰਨੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤ ਦੇ ਰੰਗ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇ, ਜਿਥੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪਾਠ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਨੂੰਮਾਨ ਚਾਲੀਸਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਭਜਨ ਗਾਏ ਜਂਦੇ ਹਨ।
ਕਿਸਾਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਹੋਏ ਵਾਧੇ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। “ਹੁਣ, ਇਹ ਕਿਸੇ ਫਿਰਕੂ ਏਜੰਡੇ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ 32 ਕਿਸਾਨ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਇਕ ਨੇਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਜ ਲਈ ਹੁਣ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼’ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਸਿੰਘੂ ਵਿਖੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਖ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਦਸੰਬਰ ਵਿਚ, ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ “ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ” ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਇਕ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਵੀ ਹੋਏ। ਧਾਰਮਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਧਰਨੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਭਾਗ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਸਿੰਘੂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਏ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਇਕ ਵਕੀਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖੀ ਗਈ।
