ਮਾਇਆ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਕਿਵੇਂ ਰਹੀਏ ਉਪਰਾਮ? ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਵਾਬ

Guru Ram Das Ji sermon to the yogis : ਗੁਰੂ ਗੋਰਖਨਾਥ ਪੰਥੀ ਯੋਗੀ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਆਏ। ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਮਨੁੱਖ ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਸਤ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਨਗਰ ਵਸਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਥ ਪੰਥੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਨਵੇਂ ਨਗਰ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਇੱਛਾ ਹੋਈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚੱਕ (ਸ਼੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ) ਪੁੱਜੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਥ ਪੰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਿੱਧ ਅਥਵਾ ਯੋਗੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸੀ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚੱਕ ਵਿੱਚ ਅਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਦਾ ਵੈਭਵ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਜਿਗਿਆਸਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਮਾਹੌਲ ਵੇਖਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਖਦਸ਼ੇ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਆਏ।

ਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਤੁਸੀਂ ਮਾਇਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਕਾਰਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੁਕਤੀ ਮਾਇਆ ਦੇ ਤਿਆਗ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ? ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਸਭ ਮਾਇਆ ਹੀ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਬਿਨਾਂ ਵਿਕਾਸ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਮਨੁੱਖ ਸੱਭਿਅਤਾ ਫੂਲੇ–ਫਲੇਗੀ ਕਿਵੇਂ? ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲੱਬ ਹੈ? ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਸੱਮਝਣ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਵੇ। ਬਸ ਅਸੀ ਉਹੀ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ–ਸਾਧਾਰਣ ਨੂੰ ਸਹਿਜ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋ ਜਾਵੇ।

ਇਸ ਉੱਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਯੋਗੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਤੁਸੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਠ ਯੋਗ ਤਾਂ ਸਿਖਲਾਉਂਦੇ ਨਹੀਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਮਨ ਵਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਭਟਕਰਣ ਮਿਟ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਆਤਮਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਆਤਮਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਜੁਗਤੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਜੁਗਤੀ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸਾਡੇ ਚੇਲੇ ਕੇਵਲ ਭਗਤੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਇਸਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਠ ਯੋਗ ਕਰਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਭਗਤੀ ਮਾਰਗ ਜਿੱਥੇ ਸਹਿਜ ਹੈ ਉੱਥੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਹਨ। ਤੁਸੀ ਲੋਕ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕੜੀ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਤਪ ਵਲੋਂ ਜੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਂਦੇ। ਇਹ ਸਧਾਰਣ ਮਨੁੱਖ ਕੇਵਲ ਅੰਤਰਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਅਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਦਿਲ ਨਿਰਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਿਲ ਦੀ ਪਵਿਤ੍ਰਤਾ (ਸਵੱਛਤਾ) ਹੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬੰਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਗਿਆਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਉਪਰਾਮ ਰਹਿਣਾ ਸਿਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿਸ਼ਤੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਡੁਬਦੀ। ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਸਿੱਖ ਗ੍ਰਹਸਥ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਾਇਆ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਯੋਗੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਸੱਚਾ ਗਿਆਨ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਕੇ ਚਲੇ ਗਏ।