ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਕੀਰਤਨੀਏ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਹੁਕਮ

Pride of Guru Arjan Dev ji Rababi Kirtanie : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਰਬਾਬੀ ਭਾਈ ਸੱਤਾ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਵੰਡ ਜੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਨਿਯਮ ਨਾਲ ਸਵੇਰੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਸੰਗਤ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਸੁਣਨ ਲਈ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਪਹੁੰਚਦੀ ਸੀ। ਇਸਲਈ ਕੀਰਤਨੀ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੰਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਰਤਨ ਕਰਕੇ ਹੀ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਸੋਭਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀ ਕੀਰਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂਘਰ ਦੀ ਰੌਣਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਣਾ ਤੈਅ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤਨਖਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਰਥਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ’ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਉਚਿਤ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਰਖਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਣ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਪੀੜਿਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁਂਚ ਗਈ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਅਕਾਲ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਸੀ। ਸੋਕੇ ਕਾਰਨ ਸੰਗਤ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਚੜਾਵਾ ਘੱਟ ਸੀ, ਦੂਜਾ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ’ਤੇ ਵੀ ਭਾਰੀ ਰਾਸ਼ੀ ਖ਼ਰਚ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।

ਕੀਰਤਨੀ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਮਾਈ (ਚੜਾਵਾ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਇੱਛਾ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ, ਪਰ ਵਿਡੰਬਨਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਅਕਾਲ ਦੇ ਕਹਿਰ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਸ ਦਿਨ ਸੰਗਤ ਦੀ ਭੀੜ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਕਾਰ ਭੇਂਟ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਬਹੁਤ ਦੀ ਘੱਟ ਹੋਈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦਿਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਭੇਂਟ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਬਲਵੰਡ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਪੈਸਾ ਚੌਥਾਈ ਸੀ। ਇਸ ’ਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਰਬਾਬੀ ਭਰਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ’ਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਉਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ ਭੇਂਟ ਅਰਪਣ ਕਰਣ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ਹੈ, ਇਸਲਈ ਥੋੜਾ ਪੈਸਾ ਹੀ ਭੇਂਟ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਭਲੀ ਕਰਣਗੇ। ਤੁਸੀ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੀ ਵੀ ਕਾਰ ਭੇਂਟ ਲੈ ਜਾੳ। ਪਰ ਉਹ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇ ਅਤੇ ਕੌੜਾ ਬੋਲਦੇ ਵਚਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਘਰ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕੀਰਤਨ ਕਰਣ ਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸੇਵਕ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਬਲਵੰਡ ਦੇ ਘਰ, ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਸੱਦ ਲਿਆਉਣ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸੇਵਕ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਲੋਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀ ਕੀਰਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਕਦੇ ਸੰਗਤ ਦੀ ਭੀੜ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਹੀ ਪੈਸੇ ਲਈ ਤਰਸਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਇਹ ਕੌੜਾ ਜਵਾਬ ਸੁਣ ਕੇ ਵੀ ਖੁਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਪੁੱਜੇ। ਰਬਾਬੀ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕੌੜ ਬਚਨ ਬੋਲੇ ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸ਼ਾਂਤ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪੂਰਵਜ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਵਾਕ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਉੱਥੇ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਨਿੰਦਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮੂੰਹ ਨ ਲਗਾਏ। ਜੇਕਰ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਅਸੀ ਉਸਦਾ ਮੁੰਹ ਕਾਲ਼ਾ ਕਰਕੇ ਗਧੇ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਉਸਦੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਜੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਪਵਾ ਕੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਜਲੂਸ ਕੱਢਾਂਗੇ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਰਬਾਬੀ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਭਰਮਜਾਲ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜੀਵਿਕਾ ਅਰਜਿਤ ਕਰਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਤਾਂ ਸੀ ਨਹੀਂ, ਇਸਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਉੱਤੇ ਸੰਕਟ ਦੇ ਬਾਦਲ ਛਾ ਗਏ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਖੁਦ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕੀਰਤਨ ਕਰਣ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰਬਾਬੀ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਬਲਵੰਡ ਜੀ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਕਾਰਣ ਰੋਗੀ ਹੋ ਗਏ। ਕੋਈ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਰਾਪਿਆ ਜਾਣਕੇ ਸਹਾਇਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਇਸਲਈ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਸ਼ਟ ਭੋਗਣ ਲੱਗੇ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਲਾਹੌਰ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ਭਾਈ “ਲੱਧਾ ਪਰੋਪਕਾਰੀ” ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਗੜੇ ਕੰਮ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਸਨਨ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਰਬਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੱਸ ਪਾਈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਮਾਫੀ ਦਿਵਾ ਦੇਣ। ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਨਗਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਆਪਣੀ ਭੁੱਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਾਫੀ ਬੇਨਤੀ ਲਈ ਭਾਈ ਲੱਧਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਤੁਰੰਤ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ। ਭਾਈ ਲੱਧਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਅਪਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਸਵਾਂਗ ਰਚ ਲਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਮੁੰਹ ਕਾਲ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਫਿਰ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਪਾਕੇ ਗਧੇ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਢੋਲ ਵਜਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਹ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਾਂਗ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਮੁਸਕੁਰਾ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ: ਭਾਈ ਲੱਧਾ ਜੀ ! ਤੁਸੀ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ “ਪਰੋਪਕਾਰੀ” ਹੋ। “ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼” ਅਸੀ ਟਾਲ ਨਹੀਂ ਸੱਕਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਬਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਰਬਾਬੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਬੋਲੇ ਮਾੜੇ ਬੋਲਾਂ ਲਈ ਮਾਫੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।