swaraj remained ideal mahatma gandhi life: ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਅੰਤਮ ਮਸੀਹਾ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਹਤਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਾਡੀ ਨਿਗਾਹ ਅਜੇ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਲਈ ਉਸ ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ, ‘ਬਲਦੀ ਮਸ਼ਾਲ’ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਈਏ। ਗਾਂਧੀ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਪੜਾਅ ‘ਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਉਰਜਾ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਔਰਤ ਦੀ ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। ਅਫਰੀਕਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਕੇ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਸਬੇ ਤੱਕ ਸੜਕਾਂ ਤੱਕ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗੰਦਗੀ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ’ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ‘ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਪਿਛਲੇ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਅਸਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ’। ਸਵਰਾਜ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਆਦਰਸ਼ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਲੋਕ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਵਰਾਜ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਲੜਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਅੱਗੇ ਗਾਂਧੀ ਇੱਕ ਉਤਸੁਕ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਲਿਆਇਆ ਜਾਵੇ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਵੱਛਤਾ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਕਲਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਸਾਜ਼ੋ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਸਾਫ਼-ਸਫ਼ਾਈ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਫਾਈ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਠੇਸ ਨਾ ਪਹੁੰਚੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਂ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣੀ
ਸਫਾਈ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੀ ਸੀ।ਇਸ ਲਈ, ਮਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਫਾਈ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਕੇ, ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਫਾਈ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੌਕਰਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਫਾਈ ਦਾ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਣ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ। ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ, ਸਫਾਈ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਉੱਨਤੀ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਸੰਬੰਧ ਹੈ। ਇਹ ਚੰਪਾਰਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਮਝ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਅਸਲ ਲੜਾਈ ਘਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਏ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਔਰਤਾਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਸਵੱਛਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਔਰਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਔਰਤ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਔਰਤਾਂ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਯੋਗਤਾ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀ ਹਨ। ਸਫਾਈ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਬਣਨ ਲਈ, ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਕਤਾਈ ਚੱਕਰ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਦੋ ਪੈਸਾ ਆਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ।
