Bhai Bhikhari Ji : ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇੱਕ ਗੁਰਮੁਖ ਨਾਮ ਦਾ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੌਜੂਦ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਬ੍ਰਹਮਗਿਆਨੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਮੈਂ ਉਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ’ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੇਹਲਮ (ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬ) ਦੇ ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਨਾਮਕ ਸਿੱਖ ਦੇ ਘਰ ਚਲੇ ਜਾੳ। ਉੱਥੇ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੁਰੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖੋਜ ਕਰਦੇ–ਕਰਦੇ ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਪੁੱਜੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਤਿਆਰੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਜੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਸਿਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਜੀ ਨੇ ਆਗੰਤੁਕ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਬੜੇ ਪ੍ਰੇਮ ਵਲੋਂ ਬੈਠਾ ਲਿਆ। ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਹ ਪੂਛ ਬੈਠੇ: ਤੁਸੀ ਇਹ ਕੀ ਸਿਲ ਰਹੇ ਹੋ ਜੋ ਇਸ ਵੇਲੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ? ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਤੁਸੀ ਸਭ ਜਾਣ ਜਾੳਗੇ, ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਸ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।
ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਜੀ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਬਾਰਾਤ ਵਹੁਟੀ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸੇ ਦੌਰਾਨ ਪਿੰਡ ਉੱਤੇ ਡਾਕੂਆਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਡਾਕੂਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਜੋ ਹੁਣੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਕੇ ਆਇਆ ਸੀ, ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਸਾਰੇ ਘਰ ਉੱਤੇ ਸੋਗ ਛਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਜੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਸਹਿਜ ਭਾਵ ਵਲੋਂ ਉਥੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਕੱਪੜਾ ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਬੇਟੇ ਦੇ ਕਫਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬੇਟੇ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬੜੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ ਤੇ ਪੁਛਿਆ ਕਿ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਬੇਟੇ ਨੇ ਮਰ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਕਿਉਂ ਰਚਾਇਆ? ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਭਿਖਾਰੀ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਇਹ ਵਿਆਹ ਮੇਰੇ ਇਸ ਬੇਟੇ ਦੇ ਸੰਜੋਗ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਇਸ ਬੇਟੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੁਲੀਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲਿਆ ਸੀ ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਵਲੋਂ ਵਿਰਾਗ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਕੁਟਿਆ ਬਣਾ ਕੇ ਵਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਭਿਕਸ਼ਾ ਮੰਗ ਕੇ ਢਿੱਡ ਭਰਦਾ।
ਇਕ ਦਿਨ ਭਿਕਸ਼ਾ ਮੰਗਦ ਹੋਏ ਉਹ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਆਦਰ-ਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਇਸ ਜਵਾਨ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵਲੋਂ ਭਿਕਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਨਵਯੁਵਤੀ (ਮੁਟਿਆਰ) ਦੇ ਇੱਥੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਮੁਟਿਆਰ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਇਸ ਸੰਨਿਆਸੀ ਜਵਾਨ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਕਰਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀ। ਭੋਜਨ ਉਪਰਾਂਤ ਇਹ ਤਪੱਸਵੀ ਵਾਪਸ ਆਪਣੀ ਕੁਟਿਆ ਵਿੱਚ ਪਰਤ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਕ੍ਰਮ ਬਹੁਤ ਦਿਨ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਲਗਾਵ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਪੱਸਵੀ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਛਾ ਜਾਗੀ ਕਿ ਕਾਸ਼ ਅਸੀ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਹੁੰਦੇ। ਉਦੋਂ ਇਸ ਜਵਾਨ ਤਪੱਸਵੀ ਦੀ ਭਗਤੀ ਸੰਪੂਰਣ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵੱਸੀ ਇੱਛਾ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਮੁੜ ਜਨਮ ਲੈਣ ਉੱਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਮੇਰੇ ਬੇਟੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਇਹ ਕੰਨਿਆ ਉਹੀ ਮੁਟਿਆਰ ਹੈ। ਅੱਜ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਕੰਨਿਆ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਤੇ ਉਹ ਵਾਪਿਸ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਇਸਲਈ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਸੋਗ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸੁਣਕੇ ਗੁਰੂਮੁਖ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ੰਕਾ ਦੂਰ ਹੋਈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਟ ਬ੍ਰਹਮਗਿਆਨੀ ਹੋ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸੁਖ–ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
