Bhai Lehna ji and Guru : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਾਂਗ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਅੰਤ ਕਰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਖੂਹ ਵਲੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਘੁੜ ਸਵਾਰ ਜਵਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਇਆ। ਅਤੇ ਪੁੱਛਣ ਲਗਾ: ‘‘ਬਾਬਾ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕੋਲ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਕ੍ਰਿਪਾ ਤੁਸੀ ਰਸਤਾ ਦੱਸ ਦਿਓ। ’ਇਸ ਉੱਤੇ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੇ ਕਿਹਾ: ‘‘ਜਵਾਨ, ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਉਥੇ ਹੀ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ,’’ ਅਤੇ ਉਹ ਘੋੜੇ ਦੀ ਲਗਾਮ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਥਾਮ ਕੇ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਪਏ। ਹਵੇਲੀ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ: ਤੁਸੀ ਘੋੜਾ ਸਾਹਮਣੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਓ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਚਲੇ ਆਓ।
ਇੰਨੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੇ ਆਸਨ ਉੱਤੇ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ। ਘੋੜਾ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜਦੋਂ ਜਵਾਨ ਅੰਦਰ ਦਰਬਾਰ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਹੋ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਗੁਰੁਦੇਵ ਨੇ ਹੱਸਕੇ ਕਿਹਾ: ‘‘ਹਾਂ ਮੈਂ ਹੀ ਨਾਨਕ ਹਾਂ।’’ ਜਵਾਨ ਨੇ ਝੇਂਪਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ: ‘‘ਮਾਫ ਕਰੋ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਛਾਣਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਅਵੱਗਿਆ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਮੈਂ ਘੋੜੇ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਘੋੜੇ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਅਨਰਥ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।’’ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ: ‘‘ਜਵਾਨ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ ਕੀ ਹੈ ? ’’ ਜਵਾਨ ਬੋਲਿਆ: ‘‘ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਲਹਿਣਾ ਹੈ।’’ ਇਹ ਸੁਣਕੇ ਗੁਰੁਦੇਵ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ: ‘‘ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ ਲਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੂੰ ਲੈਣਦਾਰ ਹੈਂ ਅਤੇ ਅਸੀ ਦੇਣਦਾਰ ਹਾਂ ਬਸ ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਸੀ ਕਿ ਤੂੰ ਘੋੜੇ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਅਸੀ ਪੈਦਲ ਤੁਹਾਡੇ ਘੋੜੇ ਦੇ ਮਾਰਗ–ਦਰਸ਼ਕ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ ਕਰਣ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ।’’
ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਦੀ ਨਿਮਰਤਾ, ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਣ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੇਖਕੇ ਅਤਿ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੇ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ‘‘ਮੈਂ ਖਡੂਰ ਨਗਰ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਹਾਂ। ਪ੍ਰਤੀਵਰਸ਼ ਵੈਸ਼ਣੋ ਮਾਤਾ (ਦੁਰਗਾ) ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਰਥ ਜੱਥਾ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਉਥੇ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਸਾਥੀ ਨਗਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਮੁੱਖ ਸੜਕ ਦੇ ਕੰਡੇ ਦੀ ਸਰਾਏ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਮੈਂ ਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਆਇਆ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਇਸਨਾਨ ਕਰਦੇ ਸਮਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਭਾਈ ਜੋਧ ਜੀ ਵਲੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਬਾਣੀ ਸੁਣੀ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਣ ਮੇਰਾ ਮਨ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਲਾਲਾਇਤ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਮੌਕਾ ਪਾਂਦੇ ਹੀ ਚਲਾ ਆਇਆ ਹਾਂ।’’
ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਸ਼ਤਾ ਇਤਆਦਿ ਵਲੋਂ ਮਹਿਮਾਨ ਆਦਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਰਾਮ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰੋਕਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤ ਮਿਲਜੁਲ ਕੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਣ ਲੱਗੀ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੁਦੇਵ ਨੇ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ:
ਦੇਵੀ ਦੇਵਾ ਪੂਜੀਐ ਭਾਈ ਕਿਆ ਮਾੰਗਉ, ਕਿਆ ਦੇਹਿ ॥
ਪਾਹਣੁ ਨੀਰਿ ਪਖਾਲੀਐ ਭਾਈ ਜਲ ਮਹਿ ਬੂਡਹਿ ਤੇਹਿ ॥ ਰਾਗ ਸੋਰਠਿ, ਅੰਗ 638
ਮਤਲੱਬ– (ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕਰੱਤਾ ਇੱਕ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਰੱਬ ਹੀ ਹੈ। ਅਤ: ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਉਤਪੰਨ ਦੇਵੀ , ਦੇਵਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਕਦੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਪਸਾਰਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਵੀ ਉਸੀ ਰੱਬ ਵਲੋਂ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹੇ ਜਗਤ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਇਸਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਉਸੀ ਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਅਤੇ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰੋ, ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਮੀ ਹੈ। ਅਗਰ ਸਵਾਮੀ ਨੂੰ ਤਿਆਗਕੇ ਦਾਸੀ ਵਲੋਂ ਮੰਗਾਂਗੇ ਤਾਂ ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ? ਭਾਈ ਲਹਣਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲਈ ਭਟਕਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਵਲੋਂ ਉਹ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰਾਂਗਾ। ਅਜਿਹਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਭਾਈ ਲਹਣਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੁਦੇਵ ਦੇ ਚਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ: ਹੇ ਗੁਰੁਦੇਵ ਜੀ ! ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਪਰਮਾਰਥ ਦੀ ਗੂੜ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਸਕਾਂ। ਗੁਰੁਦੇਵ ਨੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ: ‘‘ਭਾਈ ਲਹਣਾ, ਇਹ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦੇਵੇਂ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦੁਵਿਧਾ ਭਰਿਆ ਮਨ ਕਿਸੇ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸਿੱਧਿ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
