ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਕਬਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਕੱਟਰਪੰਥੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਵਿਰੁੱਧ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਥਾ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਏ। ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਡਤ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦ ਸੱਚੀ ਭਗਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੇ ਜੀਵਿਕਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੇਖ ਪੰਡਤ ਅਤੇ ਪਾਂਧਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਕਰ ਪੈ ਗਈ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਸਾਰੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਧਿਆਨਪੂਰਵਕ ਸੁਣੇ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀ ਦੋਨਾਂ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕੋਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਬਰ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿਓ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧੀ ਨੂੰ ਭੇਜੋ ਤਾਂ ਜੋ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਕੇ ਲਾਹੌਰ ਨਗਰ ਭੇਜਿਆ। ਇਹ ਘਟਨਾ 1566 ਦੇ ਲਗਭਗ ਦੀ ਹੈ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੋਸ਼ਟਿ ਰੱਖ। ਪੰਡਤ ਵਰਗ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਏ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਨੁ ਸਿਮਰਤੀ ਦੇ ਬਣਾਏ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਵਰਣ ਆਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਕੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਵਰਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਡਤਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇੱਜ਼ਤ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ।
ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਦੇਵ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧੀ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਅਸੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਏ ਮਾਰਗ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਕੋਈ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਬੜੱਪਨ ਕੇਵਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਉੱਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਰਾਟ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਇਹ ਜਵਾਬ ਸਹ ਲੱਗਾ।
ਪੰਡਤਾਂ ਨੇ ਦੂਜਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕ ਇਸਤਰੀਆਂ (ਮਹਿਲਾਵਾਂ) ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਧਵਾ ਵਿਆਹ ਲਈ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਸਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਨਵਵਿਵਾਹਿਤਾ ਨੂੰ ਘੁੰਡ (ਘੁੰਘਟ) ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੱਢਣ ਦਿੰਦੇ।
ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਨੇ ਨਾਰੀ ਜਾਤੀ ‘ਤੇ ਗੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਹੈ। ਅਤ: ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇਸ ਬੁਰਾਈ ਦਾ ਕਲੰਕ ਮਿਟਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਇਹ ਸੁਣਕੇ ਕਿਹਾ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਸ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਵੇਗੀ।
ਪੰਡਿਤਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਇਹ ਲੋਕ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਵੈਦਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਹੀਂ ਮੂਰਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਹੀਂ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਾਇਤਰੀ ਮੰਤਰ ਦੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਮੰਤਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਫਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ।
ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਅਰਥਾਤ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਰੱਬ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਹੈ। ਇਸਲਈ ਉਸਨੂੰ ਹੀ ਸਰਵੋੱਤਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਪੂਜਦੇ ਹਾਂ। ਰਹੀ ਗੱਲ ਮੰਤਰਾਂ ਦੀ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਰਚਨਾਹਾਰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਮੰਤਰ ਉਸ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵਿੱਚ, ਉਸਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਸੀ ਮੂਲਮੰਤਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ:
ੴ ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸੈਭੰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕੌਣ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਕੀ ਹਨ, ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ?-ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੇ ਦਿੱਤੇ ਯੋਗੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ
ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਮੁਤਾਬਕ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਉਥੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸੰਗਤ ਮਿਲਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਵਡਿਆਈ ਕਰੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਪੂਰਨ ਪੁਰਖ, ਮਨੁੱਖ ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਕਾਰਜ ਕਰੇ। ਅਕਬਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤਰਾਂ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖਾਰਿਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
