When four years old tyagmal : ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ ਸੰਨ 1621 ਤਦਾਨੁਸਾਰ ਵੈਸ਼ਾਖ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਪੰਚਮੀ ਸੰਵਤ 1678 ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਪ੍ਰਾਤ:ਕਾਲ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਿਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤ–ਨਿਯਮ ਅਨੁਸਾਰ ਪਧਾਰੇ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਸਮਾਚਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਪਤਨੀ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਬਾਲਕ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ‘ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ’ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਵਜਾਤ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੀ ਗੁਰੂਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਵੰਦਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਇਹ ਬਾਲਕ ਦੀਨ–ਦੁਖੀਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਕਟ ਹਰੇਗਾ’। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਬਲਵਾਨ ਬਾਲਕ ਦਾ ਨਾਮ ਤਿਆਗਮਲ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਬਾਲਕ ਮਨੁੱਖ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਤਿਆਗ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਕਿ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਜਦੋਂ ਤਿਆਗਮਲ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਹੀ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂਦਿੱਤਾ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਬਰਾਤ ਚਲਣ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਦ੍ਰਸ਼ਟਿ ਇੱਕ ਬਾਲਕ ਉੱਤੇ ਪੈ ਗਈ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਗਨ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦੂਰੋਂ ਬਰਾਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹਸਰਤ ਨਾਲ ਨਿਹਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਬਾਲਕ ਤਿਆਗਮਲ ਆਪਣੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਪਾਈ ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਮੇਰੀ ਹੀ ਉਮਰ ਦਾ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਜਿਸਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਲੰਗੋਟ ਤੱਕ ਨਹੀਂ, ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਮੈਂ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਾਂ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੈ? ਬਸ ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਦਇਆ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਮੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਉਤਾਰ ਕੇ ਉਸ ਨਗਨ ਬਾਲਕ ਨੂੰ ਪਾ ਦਿੱਤੀ।
ਮਾਤਾ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਜਦੋਂ ਆਪ ਜੀ ਉੱਤੇ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ ਕਿ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਾਡਲੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੋਸ਼ਾਕ ਪੁਆਕੇ ਸਿੰਗਾਰਿਆ ਸੀ। ਪਤਾ ਲੱਗਣ ’ਤੇ ਤਿਆਗਮਲ ਜੀ ਨੇ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਮੈਨੂੰ ਵਸਤਰਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹੁਣੇ ਹੋਰ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ ਪਰ ਉਸ ਬਾਲਕ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਿਆ। ਤੁਹਾਡੀ ਇਹ ਤਿਆਗ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਕਹਿ ਉੱਠੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ ਠੀਕ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ-ਤਿਆਗਮਲ। ਤੁਸੀਂ ਸੱਚਮੁਚ ਤਿਆਗ ਦੀ ਮੂਰਤ ਹੋ।
