ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਵਜੋਤ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਤੂੜੀ ਬਾਜ਼ਾਰ (ਸ਼ਾਹਗੰਜ ਮੁਹੱਲਾ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਗੁਪਤ ਟਿਕਾਣੇ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਭੁੱਲ ਗਏ।
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੰਗ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰਣਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਲਈ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਾਲ ਅਤੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵੀ ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੱਟੇ ਸਨ। ਤਾਂ ਜੋ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਬਦਲ ਸਕੇ ਅਤੇ ਰੇਲ ਰਾਹੀਂ ਬੇਤੀਆ (ਬਿਹਾਰ) ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ।
ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਂਡਰਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸੇ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਰਸੋਈ ਦੀ ਕੰਧ ‘ਤੇ ਏਅਰ ਪਿਸਟਲ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਸਾਂਡਰਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਸੋਈ ਦੀ ਕੰਧ ‘ਤੇ ਛਰਰਿਆਂ ਦੇ ਬਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਖੁਰਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗੇ।
ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਫਸੋਸ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ 15 ਅਗਸਤ 2017 ਨੂੰ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਕਤ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਪੰਦਰਾਂ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਤੱਥ ਖੋਜਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਰਾਕੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੁਪਤ ਟਿਕਾਣੇ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰੋਸ ਮਾਰਚ ਕੱਢਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।
ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ 10 ਅਗਸਤ 1928 ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਠਿਕਾਣਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਨੂੰ 4 ਫਰਵਰੀ 1929 ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਪਾਰਟੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ, ਸੁਖਦੇਵ, ਸ਼ਿਵ ਵਰਮਾ, ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ ਸਿਨਹਾ, ਡਾ. ਗਯਾ ਪ੍ਰਸਾਦ, ਮਹਾਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜੈ ਗੋਪਾਲ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।
ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਇਸ ਗੁਪਤ ਠਿਕਾਣੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ, ਕਾਨਪੁਰ, ਲਖਨਊ ਅਤੇ ਆਗਰਾ ਆਦਿ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਭੇਸ ਬਦਲ ਕੇ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਫਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬੰਬ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਾਮਨ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਡਾ. ਨਿਗਮ ਇਥੇ ਨੂੰ ਇਥੇ ਨਿਗਮ ਫਾਰਮੇਸੀ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਕੈਮਿਸਟ ਸ਼ਾਪ ਖੁਲ੍ਹਵਾਈ ਸੀ। ਉਹ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਪੈਸੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਾਲ ਅਤੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਇਸ ਗੁਪਤ ਟਿਕਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕੱਟੇ ਗਏ ਸਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਪਤ ਲੁਕਣ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ ਛੇ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੁਸੈਨੀਵਾਲਾ ਸਰਹੱਦ’ ਤੇ ਸਥਿਤ ਸ਼ਹੀਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ 23 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਤੇ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੀਕੇ ਦੱਤ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਵੀ ਇੱਥੇ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਸੁਮੇਧ ਸੈਣੀ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਏਜੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ : ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਹੁਣ ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਲੇਖਕ ਰਾਕੇਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਸਤੰਬਰ 1907 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਭਗਤੀ ਸਤਿਸੰਗ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇਹ ਗੁਪਤ ਠਿਕਾਣਾ ਹੈ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 2015 ਵਿੱਚ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਰਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਧਵਨ ਪੁੱਤਰ ਬਦਰੀਦਾਸ ਧਵਨ, ਵਾਸੀ ਮੁਹੱਲਾ ਲਾਹੌਰੀਆਂਵਾਲਾ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਰਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮਝੌਤੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਮੰਗੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।
