ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲ ਲਾਹੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਸਾਇੰਸਜ਼ (LUMS) ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਕਦਮ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਨਵੇਂ ਕੋਰਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਚਾਨਕ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਸਦੀ ਨੀਂਹ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀਕਐਂਡ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੈਗੂਲਰ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ।
LUMS ਵਿਖੇ ਗੁਰਮਣੀ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ. ਅਲੀ ਉਸਮਾਨ ਕਾਸਮੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕੋਲ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਕਾਸਮੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨ ਜੇ.ਸੀ.ਆਰ. ਵੂਲਨਰ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤਾੜ-ਪੱਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨਕ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖੋਜੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸਥਾਨਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਨਾਲ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਮੈਡੀਕਲ ਸਟੋਰ ਵਾਲੇ ਨੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿਲੇਰੀ, ਪੁੱਠੇ ਪੈਰੀਂ ਭਜਾਏ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਆਏ ਲੁਟੇਰੇ
ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸ਼ਾਹਿਦ ਰਸ਼ੀਦ ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਿਉਂ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸਿੱਧਾ ਹੈ: “ਸਾਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ?” ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪੂਰੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਧਰਮ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਉਪਮਹਾਦੀਪ ਦੀ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ।
ਕੀ ਹੈ ਯੋਜਨਾ?
ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ‘ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਕੋਰਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਡਾ. ਕਾਸਮੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਗਲੇ 10 ਤੋਂ 15 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਵਾਨ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਗੀਤਾ ਅਤੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਮਾਹਰ ਹਨ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਵਾਦ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਹੋਵੇਗਾ।
ਵੀਡੀਓ ਲਈ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ -:
