History of Paonta Sahib: ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਗੁਰੂਦੁਆਰੇ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਦੀ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਇਥੇ ਰੱਖੀ ਗਈ “ਪਾਲਕੀ” ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੋਨੇ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੇ ਇਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਸ਼ਵਾ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਇਥੇ ਤੋਂ ਲੰਘ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਠਹਿਰੇ ਅਤੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਾਉਂਟਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਪੈਰ’ ਇਸ ਲਈ “ਪਾਓ” ਅਤੇ “ਟੀਕਾ” ਜੋੜ ਕੇ “ਪਾਉਂਟਾ” ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਇਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਕਲਮ ਅਤੇ ਸਸ਼ਤਰ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ‘ਚ ਪੂਰੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਇਥੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਵੇਖਣ ਲਈ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਰੂਘਰ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹਨ। ਭੰਗਾਣੀ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 23 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ 1686 ਵਿਚ ਲੜੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਇਹ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਜਿਸ ‘ਚ ਰਾਜਾ ਫਤਿਹ ਸਾਹਿਬ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਇਹ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਰਾਜਾ ਮੇਦਨੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
